प्राकृतिक उपायबाट पनि निको हुन्छ थाइराइड…….?

डा. दीपक मल्ल

काठमाडौं । थाइराइड एउटा ग्रन्थि हो, जुन सानो पुतली आकारको हुन्छ । घाँटीको अगाडि भाग रुद्रघण्टीको ठीक तल रहने यो ग्रन्थिले थाइरोक्सिन (टी-३) र ट्राइआयोडो थाइरोनिन (टी-४) हार्मोन उत्पादन गर्छ । सोही हार्मोनले नै शरीरका अंगहरुको क्रियाकलापलाई नियन्त्रण गर्छ । थाइराइड ग्रन्थिले आफ्नो सामान्य काम गर्न छाड्दा यसको समस्या हुन्छ ।

थाइराइडको समस्या हार्मोन बढी वा कम उत्पादन हुने समस्याले हुन्छ । हार्मोन बढी उत्पादन हुनुलाई हाइपर थाइरोइडिज्म भनिन्छ भने कम हार्मोन उत्पादन गर्ने कामलाई हाइपो थाइरोडिज्म भनिन्छ ।

लक्षण

शरीरमा थाइराइड हार्मोनको गडबडी भएमा विभिन्न लक्षण देखा पर्न सक्छन् । जस्तै, दुब्लाउने वा मोटाउने, कपाल धेरै झर्ने, शरीरमा पसिना बढी वा कम आउने, निद्रा बढी वा कम लाग्ने, कब्जियत हुने, झाडापखाला लाग्ने, महिनावारी गडबडी हुने, मुटु जोडसँग ढुकढुक हुने, गर्मी बढी हुने वा जाडो हुने, छाला खस्रो हुने, हात काँप्ने, निःसन्तानको समस्या यसमा देखिन्छन् ।

नियन्त्रण गर्न औषधि खानै पर्छ ?

थाइराइडको समस्या भएमा डाक्टरको सल्लाहअनुसार औषधिको सेवन गर्नुपर्छ । नियमित औषधि सेवन गरेर ३-३ महिनामा महिनामा अवस्था के भयो भनेर फेरि परीक्षण गर्नुपर्छ । कतिपयले जीवनभर नै खानुपर्छ भने कतिपयको १२-१५ महिना औषधि खाएर निको हुन्छ ।

रगतको परीक्षणबाहेक कहिलेकाहीं भाइरस तथा अन्य संक्रमणले असर गर्ने भएकाले आफैं निष्क्रिय भएको हो कि अन्य चीजले आक्रमण गरेको हो भनेर एन्टीबडी जाँच गर्नुपर्छ । थाइराइडको भिडियो एक्सरे गर्नुपर्छ । यी सबै परीक्षण गरेपछि औषधि खानुपर्छ कि पर्दैन भन्ने कुरा तय हुन्छ ।

थाइराइड नियन्त्रण गर्ने प्राकृतिक तरिका पनि हुन्छ ?

थाइराइड नियन्त्रण गर्ने प्राकृतिक उपाय खासै छैन । जीवनशैली परिवर्तन त रोग लागे पनि नलागे पनि गर्नैपर्छ । नियमित व्यायाम, स्वस्थ खानपान, तनाव कम लिने गरियो भने थाइराइड लगायत विभिन्न रोग लाग्नबाट बच्न सकिन्छ । तर थाइराइडको समस्या भइसकेपछि भने खानपान र व्यायामले रोग निको हुँदैन, औषधि नै खानुपर्छ । थाइराइडलाई औषधिबाटै समाधान गर्ने हो । थाइराइड उच्च हुँदा कहिलेकाहीं शल्यक्रिया नै गर्नुपर्ने हुन्छ । कतिपय अवस्थामा रेडियो आयोडिन थेरापी पनि गर्नुपर्ने हुन्छ ।

थाइराइडबारे भ्रम

कतिपय थाइराइडका बिरामीलाई औषधि खानु हुँदैन भन्ने भ्रम छ । यसले शरीरलाई बिगार्छ भन्ने मान्यताका कारण उनीहरू आयुर्वेदिक उपचारतिर लाग्छन् । तर हाइपो थाइराइडिज्मका बिरामीलाई चिकित्सकले शरीरमा कम भएको हार्मोनलाई नै औषधिको रूपमा सेवन गराइरहेका हुन्छन् । त्यसैले यसलाई नियन्त्रण गर्न औषधि खानै पर्छ ।

हार्मोनको गडबडीका कारण थाइराइड हुनेहरूमा निःसन्तानपनको समस्या हुने गर्छ भन्ने भ्रम पनि छ । तर त्यसको समयमै उपचार भएमा त्यो समस्या रहँदैन । यसको कारण निम्तने अन्य समस्यालाई कम गर्न यसको उपचार समयमै गर्नुपर्छ ।

थाइराइडको समस्या भएपछि काउली र बन्दाकोभी खान हुँदैन भन्ने भ्रम छ, जुन गलत हो । थोरै मात्रामा खाँदा त्यसले केही हानि गर्दैन । थाइराइड खानपानसँग धेरै सम्बन्ध नराख्ने रोग हो । थाइराइडका बिरामीले आयोडिनयुक्त नुन र सी फुड (सामुद्रिक खाना) बाट जोगिनुपर्छ । बढी आयोडिन र समुद्रबाट निकालिएका खानेकुराको साथै धेरै चिसो र चिल्लो खानेकुरा भने खानु हुँदैन ।

व्यायाम गरेमा तथा स्वस्थ खानपानले थाइराइड रोग निको हुन्छ भन्ने भ्रम पनि छ । स्वस्थ रहन नियमित व्यायाम र स्वस्थ खानपान जरुरी त हुन्छ तर थाइराइड रोगमा भने व्यायाम र खानपानले कुनै काम गर्दैन । किनकि यो रोग जीवनशैली र शारीरिक कसरतसँग सम्बन्धित होइन । अनलाइन खबरबाट

(मधुमेह तथा हार्मोनरोग विशेषज्ञ डा.दीपक मल्लसँग अनलाइनखबरकर्मी सुमित्रा लुइटेलले गरेको कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: २०२३-०४-१६ , समय : १५:३३:१२ , २ वर्ष अगाडि